Esther vertelt als ‘Slimme Gast’ over haar onderzoek op een basisschool

Voor het project ‘Slimme Gasten’ van de UU heeft Esther voor groep 7/8 van de Jenaplanschool in Driebergen iets verteld over haar onderzoek. De les begon met een knikkerspel ‘Wedden dat ik altijd win?’. Op de vraag wie het tegen Esther op wilde nemen, gingen de handen van alle leerlingen omhoog. De spelregels waren als volgt: je mag één, twee of drie knikkers pakken en degene die de laatste knikker pakt, verliest. En inderdaad, Esther won van elke leerling die het tegen haar opnam.

Hoe kwam dat? Ze liet de leerlingen nadenken over twee regels die ze elke keer volgde waardoor ze altijd won. Er zaten 13 knikkers in de kom. Na nog een ronde gespeeld te hebben en in groepjes overlegd te hebben, kwamen de leerlingen met de volgende twee regels: 1) laat de ander altijd beginnen, en 2) zorg ervoor dat je het aantal knikkers aanvult tot 4 t.o.v. wat de ander pakt (pakt de ander 2 knikkers, dan doe jij dat ook, bij drie knikkers pak jij er één, etc.). Zo blijft er altijd één knikker over als de ander aan de beurt is. Met balletjes van papier speelden de leerlingen in duo’s het knikkerspel na, waardoor ze zelf konden ervaren hoe het is om altijd te winnen door de twee regels te volgen.

Dit vormde het startpunt voor een gesprek over algoritmen, die simpel gezegd ook gebruik maken van regels. Op de vraag of de leerlingen voorbeelden konden noemen van algoritmen kwamen onder andere YouTube en Facebook aan de orde (“als je een filmpje kijkt, zie je die vaak ook weer terug op de beginpagina”). Na een korte uitleg mochten de leerlingen zelf aan de slag met het maken van een eigen algoritme.

Geïnspireerd op de ‘Algorithmic Walk’ van Ziewits (2017) liet Esther de leerlingen hun eigen wandelalgoritme maken. In duo’s maakten de leerlingen twee stappenregels, bijvoorbeeld ‘twee stappen vooruit, dan drie stappen naar rechts’. Vervolgens mochten ze hun eigen wandelalgoritme uit gaan voeren op het schoolplein, waarbij één van het duo de regeluitvoerder was en de ander de regelbewaker. Het doel was om vijf andere duo’s een high five te geven.

Terug in de klas deelden de leerlingen hun ervaringen. Sommigen liepen vast doordat ze tegen een muur of glijbaan aanliepen. Hierdoor smokkelden ze soms een paar stappen om toch iemand anders een high five te kunnen geven. Ze kwamen, net als Ziewitz (2017) laat zien in zijn experiment, omstandigheden en obstakels tegen die ze niet hadden verwacht, wat ervoor zorgde dat ze de regels moesten aanpassen of de regels omzeilden. Via deze praktische oefening konden de leerlingen ervaren dat algoritmen in de praktijk niet altijd werken zoals ze bedoeld zijn.

Regels krijgen in de praktijk vaak een andere betekenis. Mensen maken regels, maar interpreteren de regels niet altijd op dezelfde manier als anderen, of lopen tijdens hun werk tegen dingen aan wat er voor zorgt dat ze de regels aanpassen of omzeilen om toch het gewenste resultaat te behalen.

Het einde van de les stond in het teken van algoritmen bij de politie. Op de vraag van Esther hoe algoritmen bij de politie ingezet (zouden kunnen) worden, was het antwoord “om boeven te vangen”. Samen met de leerlingen besprak Esther het Criminaliteits Anticipatie Systeem en hoe regels mogelijk een andere betekenis kunnen krijgen tijdens het politiewerk.

Bronvermelding

Ziewitz, M. (2017). A not quite random walk: Experimenting with the ethnomethods of the algorithm. Big Data & Society, 4(2), 2053951717738105.